Ultradźwięki w fizjoterapii

Opis fal ultradźwiękowych

Ultradźwięki są to drgania mechaniczne o częstotliwości powyżej 20kHz, czyli powyżej górnej granicy ludzkiego słuchu. Ze względu na własności fizyczne fal ultradźwiękowych w fizykoterapii wykorzystuje się fale o częstotliwości 1MHz i 3MHz.

Fale o mniejszej częstotliwości wnikają głębiej w tkankę, a o większej płycej. Wynika to z reguły, która mówi, że im większa częstotliwość fali to tym większy jest współczynnik absorpcji dla danej substancji. Dzięki temu przez dobór częstotliwości w pewien sposób można kontrolować głębokość działania fal ultradźwiękowych w trakcie zabiegu rehabilitacyjnego. Fale dzieli się na poprzeczne i podłużne. Zabieg wykonywany ultradźwiękami w rehabilitacji nazywa się sonoterapią.

Oddziaływanie fal ultradźwiękowych w rehabilitacji na organizm człowieka

Podstawowym efektem oddziaływania ultradźwięków na tkanki ze względu na swój charakter fizyczny jest działanie czysto mechaniczne, które generuje zmienne ciśnienie w obszarze terapeutycznym. Nazywane jest to mikromasażem dla tkanek. Wskutek tego działania zwiększa się przepuszczalność błon komórkowych i dochodzi do przyspieszenia procesów metabolicznych zachodzących w komórkach.

Drugim równie bardzo istotnym i typowym działaniem fal ultradźwiękowych jest rozgrzewanie tkanki. Ciepło powstaje w wyniku absorpcji przez tkanki energii fal ultradźwiękowych. Efektem tego są zmiany w przewodnictwie nerwowym, podniesienie progu bólu, rozluźnienie mięśni. Pojawia się również większa aktywność enzymatyczna, która i tu przyspiesza metabolizm i procesy regeneracyjne. Efekt termiczny również wpływa na skórę zwiększając jej przepuszczalność. W związku z tym ostatnim zjawiskiem pojawiły się w rehabilitacji przezskórne techniki podawania leków takie jak fonoforeza czy elektrofonoforeza, w których ultradźwięki stosuje się jako metodę wspomagającą.

Podsumowując, w wyniku pojawienia się i połączenia wszystkich wymienionych zjawisk fizycznych zachodzących w tkankach, ultradźwięki stosowane w rehabilitacji mają następujące oddziaływanie na organizm ludzki:

• zmniejszenie napięcia mięśni
• rozszerzenie naczyń krwionośnych
• większe ukrwienie tkanek i wytworzenie w nich ciepła
• działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne
• zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej (blizny, stany po urazach mięśni i torebek stawowych)
• pobudzają reakcje chemiczne w organizmie
• przyspieszają gojenie ran
• hamowanie procesów zapalnych
• zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych i przyspieszenie wchłaniania tkankowego
• ułatwia to transport płynów i składników odżywczych do tkanek oraz przyspiesza metabolizm w komórkach
• zwiększenie przepuszczalności skóry i umożliwienie łatwiejszego podawania przezskórnie leków w trakcie zabiegów sonoterapii w formie fonoforezy lub elektrofonoforezy

Fonoforeza

Fonoforeza jest to wprowadzanie jonów leku w postaci roztworu lub żelu w miejsce leczenia przy pomocy fal ultradźwiękowych w czasie zabiegu sonoterapii.

Elektrofonoforeza

Elektrofonoforeza jest to wprowadzanie jonów leku w formie roztworu lub żelu w chore miejsce przy pomocy fal ultradźwiękowych gdzie dodatkowo równolegle wykorzystuje się przepływający prąd przez głowicę ultradźwiękową. Przepływ prądu dodatkowo wspomaga i przyspiesza wchłanianie leku w czasie zabiegu.

Wskazania do stosowania ultradźwięków w rehabilitacji:

• choroby zwyrodnieniowe i stany zapalne stawów: kręgosłupa, stawu barkowego, biodrowego, kolanowego, rąk i stóp
• bóle kręgosłupa, rwa kulszowa, dyskopatia, lumbago
• krwiaki, siniaki - szybsze wchłanianie - gojenie, zapobiega zwapnieniom w tkance
• zwapnienia tkanek miękkich, blizny po zabiegach i urazach, przykurcze
• ostroga piętowa, halluksy
• zespół bolesnego barku
• stany przeciążeniowe: zespół kanału nadgarstka, łokieć tenisisty, łokieć golfisty
• stany zapalne tkanek miękkich: ścięgna, pochewki ścięgniste, mięśnie, powięzie
• stany pourazowe: stłuczenia, naciągnięcia, skręcenia zwichnięcia, krwiaki
• nerwobóle znanego pochodzenia
• nerwoból nerwu trójdzielnego
• bóle poamputacyjne

Przeciwwskazania do stosowania ultradźwięków w rehabilitacji

• ciąża
• nowotwory
• metalowe ciała obce i inne implanty niemetalowe
• wszczepiony rozrusznik serca oraz inne implanty elektroniczne
• ostre procesy zapalne i stany gorączkowe
• ogólny zły stan zdrowia
• zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążeniowa
• skazy krwotoczne
• nerwice
• czynna gruźlica płuc
• nerwobóle niewyjaśnionego pochodzenia
• uogólniona miażdżyca oraz zaawansowane zmiany miażdżycowe kończyn
• zmiany skórne powstałe w wyniku chorób zakaźnych
• krwawienia z przewodu pokarmowego
• zakrzepowe zapalenia żył
• stany zapalne na skórze
• znamiona skórne
• rozstrzenie oskrzeli
• niezakończony wzrost kostny (dzieci i młodzież)